ابتدا قبل از پرداختن به موضوع اصلی خودمان بهتر است بدانیم که آنالیز حساسیت چیست؟ و چه کمکی می تواند به ما بکند. در هر پروژه یا فعالیت هایی که در آن سرمایه‌گذاری می کنیم، داده‌هایی که در مرحله برنامه‌ریزی و قبل از اجرای پروژه استفاده می کنیم، به خاطر شرایط غیر قابل پیش بینی، ممکن است تغییر کنند و با آنچه ما در ذهن داریم فاصله بگیرند که به اصطلاح گفته می شود در معرض ریسک قرار دارند. در این شریط آنالیز حساست یک گزینه خیلی خوب برای آماده نگه داشتن خودمان و کم کردن خسارت ها است.
آنالیز یا تحلیل حساسیت (Sensitivity Analysis) به بررسی رفتار و تاثیرپذیری متغیرهای خروجی از متغیرهای ورودی یک مدل گفته میشود. هدف ما اما بیان تحلیل حساسیت به طور اختصاصی تر در زمینه مدیریت ریسک پروژه است. از آنالیز یا تحلیل حساسیت ریسک برای پیدا کردن حساس‌ترین متغیرهایی که در ارزیابی ریسک ما دخیل بودند و همچنین بررسی رفتار این متغیرها بر روی هزینه و زمان بندی پروژه استفاده می شود. در ادامه با ویدئوی آموزش تحلیل حساسیت در اکسل با ما همراه باشید.
بیشتر بخوانید:
استراتژی‌های پاسخ به ریسک – راهنمای جامع با مثال‌ها
مشاهده ویدئوی تحلیل حساسیت ریسک در مدیریت پروژه با کمک اکسل:
برای دانلود فایل اکسل این آموزش، انتهای صفحه را ببینید…
آنالیز حساست ریسک چگونه به مدیران کمک می کند؟
همیشه باید انتظار داشته باشیم که دانش الان ما ممکن است تا حدودی اشتباه و دارای عدم قطعیت باشد و باید بدانیم که طبیعت و ذات تغییر پذیری هرگز از بین نمی رود. این دو واقعیت ساده در کنار هم به ما میگوید که: تحلیل و توصیف شما از ارزیابی ریسکی که انجام داده اید، در بهترین حالت، یک تخمین آگاهانه است و در بدترین حالت، ممکن است حدس و گمان خوبی باشد.
آنچه که ارزیابان ریسک و مدیران هر دو باید بدانند این است که خروجی های بدست آمده از ارزیابی ریسک ، در واقع پاسخ های غیر قطعی و مشروطی بر اساس داده های بدست آمده از ابزارها، تکنیک ها و روش های مورد استفاده است. مدیران و ارزیابان به ابزاری نیاز دارند تا مطمئن شوند که ارزیابی پاسخ هایشان همواره بین یک تخمین و حدس و گمان خوب قرار دارد. در این مواقع ابزار آنالیز حساسیت ریسک و تحلیل حساسیت پروژه با قدرت وارد می شود.
آنالیز حساسیت ریسک چیست ؟
- آنالیز حساسیت ریسک ، مطالعه و بررسی چگونگی تغییر در یک متغیر دخیل در ارزیابی ریسک است، که از نظر کیفی یا کمی ، به دسته های مختلف می تواند تقسیم شود.
- آنالیز حساسیت ریسک برای تعیین نتیجه کل پروژه در صورت تغییر یکی از متغیرهای دارای ریسک، مورد استفاده قرار می‌گیرد و هدف از این تکنیک شناسایی ریسک‌هایی است که تأثیر بالقوه‌ی بالایی بر هزینه یا زمان‌بندی پروژه دارند.
برخی از پارامترهای ارزیابی ریسک و تصمیماتی که به آنها مطمئن هستیم ممکن است نسبت به تغییراتی که در مقادیر ورودی صورت می گیرد حساس باشند. با این حال، همیشه اینکه چه عدم قطعیت هایی بیشتر بر خروجی ها، نتیجه گیری و تصمیم گیری ها اثر می گذارد به طور واضح مشخص نیست. هدف از تحلیل حساسیت، یافتن سیستماتیک این موارد است.
یک تحلیل حساسیت خوب ، اعتماد به نفس ارزیاب و مدیر را بر مدل ارزیابی ریسک و پیش بینی های آن افزایش می دهد و درک بهتری از چگونگی رفتار و خروجی مدل، نسبت به تغییرات در ورودی ها ارائه می دهد.
بیشتر بخوانید:
آنالیز حساسیت ریسک کیفی و کمی:
از آنجایی که برای ارزیابی ریسک از روش های کیفی و کمی استفاده می کنیم، تحلیل حساسیت ریسک پروژه نیز می تواند کیفی یا کمی باشد.
- در تحلیل حساسیت کیفی ، ارزیاب عدم قطعیت های موثر در ارزیابی را مشخص می کند و در مورد اهمیت نسبی هر کدام، با تجربه و دانش خود قضاوت میکند.
- اما در تحلیل حساسیت کمی تغییر در خروجی های مدل صورت می گیرید که این عمل توسط تغییر در ورودی مدل ایجاد میشود و نتایج به صورت عددی قابل مقایسه هستند.
در واقع آنالیز ریسک چارچوبی را برای تصمیم گیری تحت شرایط ریسکی و عدم قطعیت فراهم میکند. چون ما نمی توانیم عدم قطعیت ها را به کلی از بین ببریم بنابراین خیلی اهمیت دارد که قبل از تصمیم گیری، رفتار احتمالی عدم قطعیت های باقی مانده را کشف کنیم.
- آنالیز حساسیت ریسک کیفی، عدم اطمینان و اهمیت بالقوه عدم قطعیت باقی مانده را در تصمیم گیری به روش های غیر عددی مشخص می کند.
- بر عکس در آنالیز حساسیت ریسک کمی، از روش های عددی استفاده می شود.
به طور معمول از چهار دسته ابزار کمی استفاده می شود:
- سناریوسازی
- ریاضیاتی
- آماری
- تحلیل گرافیکی
مزیت استفاده از آنالیز حساسیت ریسک چیست ؟
مزیت اصلی و عمده آنالیز حساسیت ریسک این است که قدرت و رتبه‌بندی پروژه‌های جایگزین را به شما نشان می‌دهد و می توانید نقطه‌ای را شناسایی کنید که در آن، تغییری مشخص در مقدار مورد انتظار یک پارامتر هزینه، تصمیم شما را تغییر می‌دهد.
بعد از آن محدوده تغییرات برای هر متغیر را تعریف میکنید و این کار به‌تدریج یک تصویر از محدوده حداقلی و حداکثری تغییرات روی نتایج پروژه را برای شما مشخص میکند. ضعف این روش این است که ریسک‌ها به‌طور مستقل و بدون احتمال وقوع آنها در نظر گرفته می‌شوند.
آموزش چگونگی بررسی نتایج در آنالیز حساسیت ریسک
چندین روش وجود دارد که در آنها نتایج آنالیز حساسیت ریسک می‌تواند ارائه شود.
- اکثر افراد حرفه ای تمایل دارند که داده‌ها را در شکل جدولی یا نموداری ارائه دهند. بنابراین نشان دادن نتایج در قالب یک جدول یا نمودار، که امکان مشاهده نتایج در شرایط مختلف در آن فراهم باشد یک راه مناسب است.
- بااین‌حال، اگر چندین متغیر تغییر کرده باشند، نمایش گرافیکی نتایج بسیار مفیدتر و موثرتر خواهد بود و به‌سرعت مهم‌ترین متغیرهای حساس یا حیاتی را می توان تشخص داد
- افراد خبره در این زمینه معتقدند که یک “نمودار عنکبوتی” که درصد تغییر متغیرها را به همراه درصد تغییر در نتایج نشان دهد جزو محبوب ترین روش ها برای بیان نتایج است.
مثال 1. تحلیل حساسیت در مدیریت پروژه
در یک مثال بسیار ساده، شما 2 ماده با محتمل ترین محدوده تخمین زده شده (کمترین و بیشترین) دارید
- مواد A: 1000 دلار (750 تا 1500 دلار)
مواد B: 10000 دلار (9950 تا 10، 100 دلار) - کل هزینه پایه 11000 دلار است
ما می خواهیم بدانیم که چگونه پراکندگی در هزینه مواد خاص بر پراکندگی کل هزینه های پروژه تأثیر می گذارد. اگر بتوانیم آنچه را که بیشترین پراکندگی هزینه را ایجاد می کند شناسایی کنیم، ممکن است بتوان این ریسک را به گونه ای مدیریت کرد که سطح اطمینان بالاتری در هزینه مورد انتظار پروژه ایجاد کرد.
با استفاده از شبیه سازی مونت کارلو، متوجه خواهیم شد که هزینه مورد انتظار می تواند از حداقل 10500 دلار و حداکثر 12000 دلار متغیر باشد، یعنی پراکندگی احتمالی 1500 دلار. هدف تجزیه و تحلیل حساسیت این نیست که مشخص کند کدام ورودی بیشترین “هزینه” دارد، بلکه کدام یک دارای قوی ترین رابطه بین هزینه آن و محدوده 1500 دلاری است که از نتایج شبیه سازی به دست می آوریم. در یک مثال بسیار ساده مانند مثال بالا، پاسخ واضح است و ما یک همبستگی 0.998٪ بین هزینه مواد A و هزینه کل پروژه را دریافت می کنیم. هزینه مواد B، با وجود اینکه بسیار بالاتر است، فقط 0.05% درصد همبستگی دارد. بنابراین اگر میخواهیم تضمین هزینه را بهبود ببخشیم، باید بر به حداقل رساندن پراکندگی در ماده A تمرکز کرد. یک استراتژی مدیریتی ممکن این است که همه مواد را از قبل با قیمت تضمینی کمی بالاتر خریداری کنیم.
مثال 2. یک نمونه از تحلیل حساست ریسک
بعد از پرداختن به این مبحث که آنالیز حساسیت ریسک چیست ؟ لازم است تا به طور عملی از این مفاهیم استفاده کنیم. تحلیل حساست ریسک معمولاً در زمان های ارزیابی اولیه پروژه ها و زمانی که تعداد ریسک های شناسایی شده زیاد نباشد کارآمد و مفید است. بعنوان یک مثال خیلی ساده فرض کنید که ما قصد انجام یک پروژه با 5 فعالیت با زمان های مختلف را داریم و یک ریسک را نیز شناسایی کردیم که در صورت وقوع و عدم مدیریت بر روی فعالیت اول پروژه تاثیر خواهد گذاشت.
ابزار مناسب در اکسل برای تحلیل حساسیت ریسک چیست ؟
ما میخواهیم قبل از انجام پروژه تاثیر احتمالی حالت‌های گوناگون این ریسک را بر روی پارامتر کلیدی پروژه که همان زمان اتمام پروژه است بررسی کنیم. در این مثال ما برای مرتبط کردن ریسک با فعالیت اول و همچنین ساخت سناریو های مختلف از تحلیل حساسیت در اکسل استفاده کرده ایم.
دانلود کنید:
سناریوهای ما به این شکل تعریف می شوند:
- مقدار فعلی در پروژه (S0) : احتمال وقوع ریسک 1 باشد
- S1 : احتمال وقوع ریسک 5 باشد
- S2 : احتمال وقوع ریسک 4 باشد
- S3 : احتمال وقوع ریسک 3 باشد
- S4 : احتمال وقوع ریسک 2 باشد
پس از اجرای برنامه، خروجی زیر بدست می‌آید:
بررسی یک مثال تحلیل حساسیت ریسک در اکسل
همانطور که در تصویر مشخص است در صورتی که احتمال وقوع این ریسک را در محدوده 1 تا 4 مدیریت کنیم، تاثیری بر نتایج اصلی پروژه نخواهد گذاشت ولی در صورت عدم مدیریت، یک روز به زمان کلی پروژه اضافه خواهد شد. در نمودار عنکبوتی نیز نتایج به شکل واضح مشخص است و هر دو خط مربوط به زمان های قطعی و واقعی به سمت سناریوی S1 متمایل هستند.
گذاشتن کامنت