امروزه بحث شناسایی و مدلسازی فرآيندهای کسب وکار، بحثی است که در بسیاری از سازمان‌ها با ابعاد کوچک و بزرگ مطرح است. مباحث مدیریت و مدل سازی فرآيندهای سازمانی می‌تواند به عنوان عامل مهمی در موفقیت کسب و کار سازمان‌ها در نظر گرفته شود.

تا کنون به معرفی برخی از روش های ابتدایی و سطحی مدل سازی  همچون 1- دیاگرام فلوچارت، 2- خط شناوری، 3- مدلسازی پویا، 4- زبان اجرای فرآیندهای کسب و کار(BPEL) 5- نمودار زنجیره رخداد فرآیند(EPC) 6-زبان مدلسازی یک پارچه (UML) پرداخته ایم. اکنون زمان پرداختن به روش های پیشرفته تر می باشد.

idef

:(Integrated Definition for Function Modeling)  IDEF

تعریف یکپارچه برای مدلسازی کابردی (IDEF) مجموعه ای از زبان های مدل سازی است که در اصل برای استفاده در زمینه مهندسی نرم افزار طراحی شده اند. اولین زبان مدل سازی IDEF در اواسط دهه 70 میلادی به عنوان یک فرآورده و نتیجه ای از تولید برنامه های کامپیوتری نیروی هوایی امریکا به وجود آمد.

از آن به بعد خانواده IDEF به مجموعه ای از شانزده زبان مدل سازی رشد پیدا کردند و هر کدام به ترتیب IDEF0 و IDEF1  و …. می باشند.

با این حال تنها پنج زبان مدل سازی اول IDEF به عنوان زبان مدلسازی خوب پذیرفته شدند و عبارتند از:

  1. IDEF0=روش مدلسازی عملکرد
  2. IDEF1= روش مدلسازی اطلاعات
  3. IDEF1X=روش مدلسازی داده ها
  4. IDEF3= روش ضیط توصیف فرآیند
  5. IDEF4=روش طراحی شی گرا

در حالی که باقی هرگز فراتر از توصیف اولیه شان نرفتند از شانزده زبان مدل سازی، IDEF0 و IDEF3 برای مدل سازی فرآیندها مناسب تر هستند.

IDEF0 توابع کسب و کار را مدل می کند درحالی که IDEF3 فرآیندهای کسب و کار را مدل می کند. بنابراین از خانواده(IDEF) ، IDEF3 تنها زبان مدلسازی است که برای مدلسازی فرآیندهای کسب و کار مناسب است. با این حال IDEF0 و IDEF3 برای توصیف فرآیند کسب و کار مورد استفاده قرار میگیرد اما از دیدگاه های کاملا متفاوت.

:IDEF0

  • IDEF0 یک روش طراحی مدل تصمیم گیری، اقدامات و فعالیت یک سازمان و یا سیستم است.
  • در دسامبر 1993، ازمایشگاه سیستم های کامپیوتری موسسه ملی و فناوری (NIST)، IDEF0 را به عنوان یک استاندارد برای مدل سازی عملکرد منتشر کرد و تا کنون نیز همچنان همان استاندارد باقی مانده و به روز نشد است.
  • IDEF0 از یک زبان گرافیکی عالی ساخته شده است و توسط تیم ساختارتحلیل و تکنیک طراحی(SADT)  از NIST توسعه یافت. نیروی هوایی آمریکا به توسعه دهندگان SADT دستور داد تا یک روش مدلسازی برای تحلیل و برقراری ارتباط با دیدگاه عملاتی یک سیستم ایجاد کنند .
  • IDEF0 در شکل اولیه خود شامل هر دو تعریف زبان مدلسازی گرافیکی ( نحو و معناشناسی) و توصیف روش جامع برای توسعه مدل ها بود. IDEF0 ممکن است برای مدل کردن طیف وسیعی از سیستم های خودکار و غیر خودکار استفاده شود.
  • IDEF0  برای اجرا در سیستم های جدید ابتدا جهت تعریف الزامات و مشخص کردن توابع استفاده می شود، سپس بعد از آن برای طراحی یک پیاده سازی و اجرای سیستم مطابق با الزامات و توابع مورد استفاده قرار می گیرد، همچنین IDEF0  برای سیستم های موجود از طریق تجزیه و تحلیل توابع؛ بررسی کاراریی سیستم و برای ضبط مکانیزم ها  نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
  • نتیجه استفاده از IDEF0 در یک سیستم یک مدل است که شامل یک سری سلسله مراتبی از، نمودارها، متن و واژه هایی هستند که به یکدیگر متصل شده اند.

دو مولفه اصلی مدل سازی

1- توابع (که در مدل توسط جعبه نشان داده می شود) و 2- داده ها و اشیا مربوط به آن ( که توسط فلش نشان داده می شود) هستند.

به عنوان یک ابزار تجزیه و تحلیل، IDEF0 به مدلساز در شناسایی عملکرد توابع کمک می کند، که چه چیزی برای انجام این توابع لازم است و سیستم فعلی چه چیزی را درست و چه چیزی را غلط انجام می دهد. بنابر این مدل های IDEF0 اغلب به عنوان اولین وظیفه، از تلاش برای توسعه و بهبود یک سیستم استفاده و ایجاد می گردد.

idef0

جعبه IDEF0 و فلش های گرافیکی آن

ویژگی های IDEF0 عبارتند از:

1- جامع و رسا است و به صورت گرافیکی قادر است، انواع گسترده ای از کسب و کار، تولید و یا سایر نوع شرکت ها را با هر سطح از جزئیات نشان دهد.

2- این یک زبان ساده و منسجم است که بیان دقیق و صریح ارائه می دهد.

3- این روش ارتباط ما بین تحلیل گران سیستم، توسعه دهندگان و کاربران را از طریق سهولت یادگیری و تاکید بر ترسیم جزئیات سلسله مراتبی افزایش می دهد.

4- از طریق سالها استفاده در نیروی هوایی و دیگر پروژه های توسعه ای دولتی، توسط صنعت خصوصی، آزمایش شده اثبات شده است.

:IDEF3

یکی از شایع ترین مکانیسم های ارتباطی برای توصیف یک وضعیت یا فرآیند، داستانی است که به عنوان دنباله ای از رویدادها یا فعالیت ها بیان شده  است. به عنوان مثال، یک مهندس اغلب فرایند طراحی شرکت خود را با گفتنیک داستان در مورد یک محصول که اخیرا توسعه یافته است، توصیف می کند.

به همین ترتیب سرپرست کارخانه می تواند با استفاده از توصیف فرآیند ساخت یک محصول در کارخانه خود، عملکرد سیستم تولید خود را توصیف کند.

IDEF3، روش ضبط توصیفات فرآیند به طور خاص جهت ضبط توصیفات دنباله ای از فعالیت ها ، ایجاد شد. هدف اصلی IDEF3 فراهم ساختن یک روش ساختاری است که توسط یک متخصص بتواند اطلاعات و روش انجام کار در مورد عملیات یک قسمت سیستم یا سازمان را بیان کند.

یکی دیگر از انگیزه های توسعه IDEF3 نیاز به ارائه مفاهیم نحو و روشهایی برای توصیف نیازهای سیستم بود. این توصیفات باید به اندازه کافی دقیق باشد تا تعیین شود آیا یک سیستم خوب و یا نیاز به تحول دارد یا خیر؟

IDEF3 بر جنبه های زمانی فرآیندهای کسب و کار متمرکز است، که در مقایسه با IDEF0  کامل متفاوت است. علاوه بر این IDEF3 دو نوع زبان مدل سازی رو توصیف می کند، یکی به منظور توصیف جریان فرآیند و یکی به منظور انتقال حالت اشیا. در مدیریت فرآیندها حالت اول مد نظر می باشد.

همانند بسیاری از زبان های دیگر مدلسازی، IDEF3 فرآیند را به عنوان یکسری فعالیت توصیف می کند. یک فعالیت یک واحد رفتاری(UOB) نامیده می شود و توسط یک مستطیل نشان داده می شود و نقاط اتصال ما بین و ظایف  را پیوند اولیت می نامند و آن را با یک فلش نشان می دهند. رابط ها می تواند برای تقسیم، پیوستن، شاخه و ادغام جریان فرایند استفاده شود و توسط مستطیل های کوچک نشان داده می شود.

ساختار ذکر شده  ساختار اصلی IDEF3 هستند، که این زبان مدلسازی را بسیار شبیه به UML و یا EPC می کند.

استاندارد IDEF3 در سال 1995 پا به عرصه ظهور گذاشت و تا الان از همان نسخه اولیه استفاده می شود و نسخه به روزی از آن ارائه نگردیده است.

در شکل زیر مثالی از یک نمودار جریان فعالیت IDEF3 از یک فرآیند سفارش را آورده ایم:

idef3

نمودار IDEF3یک فرآیند سفارش

 معایب این دو روش مدل سازی را می توان، به:

  1. عدم وجود هیچ ساختاری مبنی اینکه نشان دهنده شروع و پایان فرآیند باشد،
  2. عدم توانایی مدل سازی سازمان به صورت یک پارچه و
  3. کم بودن تعداد نرم افزار هایی که این استاندارد ها را پوشش دهند،
  4. عدم به روز رسانی استاندارد ها از زمان ارائه اولیه،
  5. عدم پشتیبانی از کد های BPEL،

اشاره نمود.

منابع:

  1. idef enterprise, “idefo function modeling method,”
  2. by Douglas T. Ross and SofTech, Inc, Integration Definition for Function Modeling (IDEF0)., IDEF, 1993.
  3. Richard J. Mayer, Ph.D. Christopher P. Menzel, Ph.D. Michael K. Painter Paula S. deWitte, Ph.D. Thomas Blinn Benjamin Perakath, Ph.D., INFORMATION INTEGRATION FOR CONCURRENT ENGINEERING (IICE) IDEF3 PROCESS DESCRIPTION CAPTURE METHOD REPORT, idef, 1995.