ابزار مدل سازی فرآیندهای کسب و کار (BPMN[1]) یک استاندارد نسبتا جدید برای مدیریت فرآیندهای کسب و کار است.این استاندارد بر پایه یک کنسرسیوم مشترک مابین فروشندگان ابزار مدیریت فرآیندها و تعامل آنها با گروه مدیریت اشیا (که استاندارد های سیستم های اطلاعاتی را تهیه می کند) تشکیل شده است.آن گونه که ظاهر قضیه بیان می دارد،BPMN به عنوان بزرگ ترین و دارای بیشترین کاربرد در بخش مدل سازی کلیه مفروضات فرآیندهای کسب و کار در صنعت پذیرفته شده است. از ابتدا هدف این بود که یک نشانه گذاری گرافیکی و استاندارد فراهم شود که بتوان برای خودکار سازی نیز از آن استفاده کرد. این ابزار قابلیت مدل سازی کلیه مفروضات فرایندهای کسب و کار را به صورت ساده، قوی و بر اساس نمادهای استاندارد دارا هستند.
پیدایش ابزار مدل سازی فرآیندهای کسب و کار
در سال 2001, BPMl.org شروع به توسعه بی.پی.ام.ال (یک زبان اجرایی فرآیند اکس.ال.ام ) نمود و متوجه شد به یک نمایش گرافیکی نیاز دارد. افراد و فروشندگان درگیر در آن زمان ، تصمیم گرفتند نوعی نماد گذاری با گرایش به نیازمندی های کاربر کسب و کار انتخاب کنند، یعنی نیاز به نماد گذاری برای زبان اجرایی نیست.این بدان معنی بود که یک ترجمه از نماد گذاری کسب و کار برای زبان اجرایی فنی مورد نیاز بود.
تاریخچه:
- کارگروه نمادگذاری در آگوست 2001 شکل گرفت.این گروه مرکب بود از 35 شرکت مدل سازی ،سازمان و افرادی که طیف گسترده ای از دیدگاه ها را به ارمغان آورده اند. این گروه بی.پی.ام.ان 1.0 را توسعه داد.
- در می سال 2004 مشخصات بی.پی.ام.ان 1.0 به طور عمومی منتشر گردید.از آن زمان بیش از پنجاه شرکت پیاده سازی های این استانداد را توسعه داد.در فوریه 2006 مشخصات بی.پی.ام.ان 1.0 به عنوان یک استانداد به تصویب رسید.
- نسخه BPMN 2.1 در ژانویه سال 2009 منتشر گردید و نسخه 2.0 این مجموعه در نیمه دوم 2010 منتشر شد.
- در سال 2005 ،BPMI ، OMG ، را خرید و در ادامه BPMN را توسعه داد. در حال حاضر OMG در دنیای IT یک موسسه مهم تلقی می شود و به ویژه به خاطر زبان مدلسازی یکپارچه(UML) معروف است.
اهداف مشترک فروشندگان
- یک نکته جالب در مورد بی.پی.ام.ان تعداد زیادی از فروشندگانی بود که با اهداف مشترک گرد هم جمع شده بودند تا اصول اساسی مدل سازی فرآیندها را تثبیت کنند.هدف آنها رسیدن به توافق به یک نمادگذاری واحد بود که دیگر ابزار و کاربران نیز بتوانند از آن استفاده کنند، بنابراین بی.پی.ام.ان یک تمرین اکادمیک بلند پروازانه نبود ، بلکه راهکار عملی برای فروشندگان ابزار مدل سازی فرآیندها و کاربران این ابزار بود.
- استدلال این بود که این رویکرد به کاربران نهایی در جهت ارائه یک نماد گذاری واحد و مورد توافق ،کمک میکند.این کار با هر ابزاری منجر به آموزش منسجم می شد.شرکت ها با خرید ابزار جدید یا به کارگیری نیروهای که با ابزار دیگر کار کرده بودند ،نیازمند آموزش مجدد نبود.به طور خلاصه مهارتها قابل انتقال بودند.
- یکی دیگر از اهداف بی.پی.ام.ان مهیا کردن مکانیزمی برای ایجاد فرآیندهای قابل اجرا بود.به این ترتیب بی.پی.ام.ان یک نگاشت از دیاگرام معتبر بی.پی.ام.ان به بی.پی.ام.ال آماده میکرد،آن چنان که یک موتور بتواند آن را اجرا کند . بدین معنی نیست که هر مدل فرآیندی در بی.پی.ام.ان قابل اجرا است، بلکه برای فرآیندهایی که جهت اجرا در نظر گرفته شده اند، بی.پی.ام.ان مکانیزمی برای انتقال از طراحی اصلی به اجرا تهیه دیده است.این قابلیت ردیابی بخشی از هدف اصلی برای توسعه بی.پی.ام.ان بود.
اجزاء BPMN :
ویژگی اصلی BPMN، قابلیت تبدیل آن به زبان هایی است که قابل درک توسط سیستم های نرم افزاری می باشد. عملاً نمودار BPD در BPMN شبک های از اشیاء گرافیکی است که فعالیت ها، کنترل های جریان و چگونگی ترتیب اجرای فعالیت ها را نمایش می دهد.
در حالت کلی، یک دیاگرام فرآیند کسب و کار، چهار جزء اصلی دارد:
- اشیاء جریان فرآیند[2]: شامل سه عنصر کلیدی و هسته ای میباشد.
- رخداد[3]: پیشامدی که در طی یک فرآیند کسب و کار روی می دهد و بر جریان فرآیند تأثیر میگذارد را گویند و معمولا با نتایجی همراه هستند. آنها می توانند جریان را شروع، متوقف کنند یا موجب تغییر آن شوند. بر حسب زمان فرآیند، به سه دسته شروع، میانی و پایانی تقسیم میشو د.
انواع رخداد
- فعالیت[4]: : عمل یا کاری است که از طریق فرآیند های کسب و کار انجام میشود. انواع آن عبارتند از: کار(Task)و زیر فرآیند( Sub process)
کار: فعالیت منحصر به فردی است که در فرآیند وجود دارد که انواع مختلفی دارد.
زیر فرآیند: امکان توسعه سلسله مراتبی فرآیندها را فراهم میکند. به طوریکه میتواند به اجزای کوچکتر (از طریق زیر فعالیت) تقسیم شود. معمولا زیر فرآیندهای یک فرآیند در ترسیم فرآیند، مشخص نیستند و فقط از طریق علامت “+” میتوان به زیر فرآیند بودن آن پی برد اما در برخی از مواقع، زیر فرآیند به صورت بازشده نیز نمایش داده میشود.
زیر فرآیند
- راه ورود و خروج یا دروازه[5]: در جریان توالی فرآیند به کار میرود تا واگرایی و همگرایی جریان فرآیند را از طریق تصمیم گیری نشان دهد.
انواع دروازه
- اشیاء ارتباط دهنده[6] : برای اتصال عناصر جریان به یکدیگر و دیگر اطلاعاتبه کار میرود.
- خطوط شناوري (مسیر جریان)[7]: این نشان گرافیکی برای جداکردن مسئولیتها یاتواناییهای کارکردی مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. در یک بیپیدی خطوط شناوری به دو صورت مختلف قابل ارائه هستند: مخزن [8] و خط سیر[9]
- مصنوعات[10]: برای انتقال جزئیات بیشتر در مورد نحوه ی انجام فرآیند (غالباً برای نمایش ورودی وخروجی فرآیندها) ایجاد میشود.
نمودار BPMN از یک فرآیند سفارش
[1] Business Process Modelling Notation
[2] Flow Objects
[3] Event
[4] Activity
[5] Gateway
[6] Connecting Objects
[7] Swim Lanes
[8] Pool
[9] Lane
[10] Artifacts
منابع:
- دکتر استفان مایز و درک مایرز, مدل سازی BPMN و راهنمای جامع,
- مهناز کریم آقائی, “معرفی استاندارد BPMN2.0 در مدلسازی فرآیندهای کسب و کار,
مطالب مرتبط:
مدل سازی مدیریت فرآیند کسب و کار
گذاشتن کامنت